Szczeniaki rodzą się raczej bezradne, lecz szybko osiągają samodzielność i rozwijają własny, zupełnie niepowtarzalny charakter. To oszałamiająca podróż, podczas której pies przechodzi przez wiele etapów. Świadomość poszczególnych etapów rozwoju psa ułatwi Ci zrozumienie jego zachowania i jego szkolenie.
Na tej stronie
- Okres prenatalny
- Okres neonatalny (0–2 tygodni)
- Okres przejściowy (2–4 tygodni)
- Okres socjalizacji (4–12 tygodni)
- Okres młodzieńczy (12 tygodni – 7 miesięcy)
- Okres nastoletni (7–18 miesięcy)
- Okres dojrzewania płciowego (2 lata)
- Dorosłość (2,5–3)
OKRES PRENATALNY U PSA
Czas, który szczeniaki spędzają w łonie matki, nazywa się zwykle okresem prenatalnym. Trwa on około 58–68 dni.
Życie ciężarnej suki może toczyć się zupełnie normalnie, choć mniej aktywnie i z większą ostrożnością w ostatnich tygodniach ciąży. Nie należy narażać jej na niepotrzebny stres. Niedawno przeprowadzone badania wykazały, że suka ma wpływ na szczeniaki już w okresie płodowym. Najprawdopodobniej to właśnie poziom stresu i hormonów płciowych wytwarzanych przez sukę – i przekazywanych szczeniakowi przez łożysko – ma największe znaczenie. Stres w okresie prenatalnym może wpłynąć na mózg i organy szczeniaków tak, że już zaraz po narodzeniu będą one reagować w określony sposób w stresujących sytuacjach. Mogą stać się mniej ciekawe, mniej zdolne do uczenia się nowych rzeczy, bardziej agresywne lub nawet wykazywać zmiany w zachowaniu seksualnym.
Suka w ciąży potrzebuje karmy o większej wartości odżywczej niż zwykle – ma w końcu do odżywienia także swoje młode. Znajdziesz u nas karmy pełnoporcjowe, które są odpowiednie zarówno dla suk w ciąży, jak i w okresie karmienia, a nawet dla dorastających szczeniaków i młodych psów.
Czytaj dalej
- Wartościowe karmy suche dla szczeniaków, młodych psów oraz ciężarnych i karmiących suk
- Odpowiednie żywienie ciężarnych i karmiących suk
OKRES NEONATALNY U PSA
Nowo narodzone szczeniaki są z reguły bezradne i w dużym stopniu uzależnione od suki. W okresie neonatalnym przesypiają większość czasu i są aktywne przez jedynie 2–15 procent doby. Ich głównym zajęciem jest ssanie mleka. Mogą natomiast piszczeć i skomleć, aby pokazać swój nastrój czy samopoczucie.
SSANIE I WYDOBYWANIE MLEKA
Ssanie i ugniatanie sutków matki w celu wydobycia mleka to wrodzone zachowania. Poszukiwanie pokarmu stanowi naturalną część rozwoju szczeniąt. Suka i młode zwykle same radzą sobie z karmieniem, choć mogą potrzebować pomocy, jeśli szczeniaki nie mogą odnaleźć sutków lub matce brakuje doświadczenia.
MÓZG, WZROK I SŁUCH
Mózg nowo narodzonych szczeniąt jest raczej słabo rozwinięty i badania EEG wykazały jego niską aktywność. Ich oczy są zamknięte, a nerw wzrokowy nierozwinięty, więc są one ślepe i, ponieważ ich przewody słuchowe są zamknięte, głuche. Mogą jednak reagować już na mocne światło czy głośne dźwięki. Wciąż nie wiemy dokładnie, jak to się dzieje.
ZACHOWANIE CIEPŁA
Na tak wczesnym etapie życia szczeniaki nie są w stanie jeszcze samodzielnie regulować swojej temperatury ciała. Są więc pod tym względem zależne od matki i rodzeństwa z miotu. Powinny także przebywać w ciepłym miejscu.
PĘCHERZ I JELITA
Pęcherz moczowy oraz jelita działają, lecz przez pierwsze dwa tygodnie szczenięta nie mogą ich samodzielnie opróżniać. Suka stymuluje więc oddawanie moczu i wypróżnianie liżąc szczeniaki. Ponieważ szczeniaki nie mają jeszcze kontroli nad tymi funkcjami organizmu, konieczne jest, aby zajęła się nimi matka.
DOTYK I BÓL
Szczeniaki mogą odczuwać ból i dotyk w okolicach głowy, choć w ograniczonym stopniu.
OKRES PRZEJŚCIOWY U SZCZENIAKA
Okres przejściowy to krótki, lecz burzliwy czas w życiu szczeniaka, w którym następuje wiele dramatycznych zmian. Gdy szczenię otwiera oczy, zaczyna słyszeć i poruszać się samodzielnie, otwiera się przed nim zupełnie nowy świat. Mózg zaczyna działać na poważnie i zwierzę jest w stanie przyswoić coraz bardziej złożone informacje.
SZCZENIĘ OTWIERA OCZY I ZACZYNA SŁYSZEĆ
Szczeniaki otwierają oczy po 12–13 dniach. Kilka dni później źrenice zaczyną się zwężać pod wpływem światła i młode próbują podążać za poruszającymi się przedmiotami. Prawdopodobnie widzą one na tym etapie jedynie światło i cień i nie dostrzegają detali. Im bardziej rozwinięte są odruchy źreniczne, mięśnie i nerwy oka oraz kora wzrokowej w mózgu, tym lepszy wzrok szczeniaka. Po 28 dniach jest on w pełni rozwinięty.
Pod koniec okresu przejściowego działa także słuch i szczenięta zaczynają reagować na głośne dźwięki. Ich oczy są już otwarte od kilku dni i młode są w stanie skupić wzrok w określonym miejscu. To właśnie teraz zaczynają pokazywać pierwsze oznaki strachu i mogą reagować ucieczką na nagłe bodźce wzrokowe czy dźwiękowe. Badania słuchu wykazują, że szczenięta słyszą jak dorosłe psy i orientują się na podstawie dźwięków w wieku 3–4 tygodni.
SIEDZENIE, STANIE, CHODZENIE I ZABAWA
Dwutygodniowe szczenięta mają z reguły rozwinięte połączenia nerwowe w przednich łapach, dzięki czemu mogą siadać. Tydzień później poprawie ulega także sprawność ruchowa brzucha, więc po kilku dniach szczeniaki wstają, a jeszcze chwilę później zaczynają chodzić (choć z początku niezdarnie) i machać ogonem. Zaczynają również powoli bawić się z rodzeństwem. W 2–4 tygodniu po urodzeniu w pełni rozwinięte są także ich reakcje na ból.
MACHANIE OGONEM, WARCZENIE I SZCZEKANIE
Szczeniaki zaczynają zachowywać się jak prawdziwe psy w około 3–5 tygodniu życia. Machają ogonem, warczą i szczekają. Bawią się z rodzeństwem i/lub z matką, szukają kontaktu, okazują ciekawość i chętnie opuszczają kojec.
ZĘBY, ZASPOKAJANIE POTRZEB, NAUKA PRZEZ ASOCJACJĘ
W okresie przejściowym u szczeniaków zaczynają wysuwać się górne siekacze i mogą one zacząć uczyć się przeżuwać pożywienie. Mogą także samodzielnie zaspokajać swoje potrzeby fizjologiczne i nie potrzebują już pomocy suki. Ponadto zaczynają kojarzyć niektóre bodźce z reakcjami (więc uczą się przez asocjację). Na przykład zaczynają się ślinić, gdy usłyszą brzęk misek, ponieważ wiedzą, że odgłos ten oznacza posiłek.
SAMODZIELNE KARMIENIE
Do 4 tygodnia życia to suka inicjuje karmienie. Szczenięta stopniowo przejmują inicjatywę i proszą o pożywienie. Pojawia się typowy u psów konflikt między matką a szczeniakami. Jak najdłuższe ssanie mleka leży w interesie szczeniąt. Matka jednak stara się jak najszybciej odzwyczaić je od ssania, ponieważ karmienie młodych jest dla niej bardzo wyczerpujące.
OKRES SOCJALIZACJI PSA
Czterotygodniowe szczeniaki są już w pełni rozwiniętymi małymi psami i wchodzą w, być może, najważniejszy okres swojego życia – okres socjalizacji. Jest to czas wzmożonej wrażliwości na bodźce społeczne. Psy są wtedy ciekawe, zapamiętują wszystkie doświadczenia i mogą budować nowe relacje z różnymi ludźmi. To właśnie teraz warto zacząć przyzwyczajać je do otoczenia.
Badania wykazały, że doświadczenia szczeniaka na tym etapie mają znaczny wpływ na jego dalszy rozwój. Szczeniaki, których kontakt z ludźmi jest ograniczony, stają się często bardziej zamknięte w sobie i mogą sprawiać większe trudności podczas szkolenia, wizyt u weterynarza czy pielęgnacji.
To hodowca ma za zadanie pozwolić szczeniakowi na samodzielnie uczestniczenie w życiu rodzinnym, bez rodzeństwa z miotu. Szczenię powinno zapoznać się z różnymi zjawiskami życia codziennego, nowymi ludźmi i odgłosami, zanim w pełni rozwinie się ich reakcja strachu. Od 5–6 tygodnia należy stopniowo zwiększać kontakt z ludźmi – co tydzień bawiąc się, głaszcząc, podnosząc i wyciągając z kojca każde szczenię z osobna.
Czytaj dalej
NAUKA SYGNAŁÓW SPOŁECZNYCH
Między 5 a 7 tygodniem życia szczeniaki wybierają się na dłuższe wyprawy odkrywcze i bawią się z rodzeństwem oraz młodymi z innych miotów, mniej więcej przez połowę czasu, kiedy nie śpią. Chętnie badają swoje otoczenie za pomocą zębów. Czas na podgryzanie – jak mocno można ugryźć brata albo siostrę, zanim zapiszczy z bólu i zabawa się skończy? Szczeniaki piszczą po części z bólu, a po części po prostu dlatego, że są w tym wieku nieco dramatyczne. Uczą się także systemu sygnałów i zasad, jakie obowiązują w psim świecie. Jeśli w domu znajdują się inne, dorosłe psy, biorą one zwykle udział w nauce komunikacji przez szczeniaki. Dlatego ważne jest, aby młode psy miały kontakt z innymi przedstawicielami swojego gatunku.
ODSTAWIANIE SZCZENIAKÓW OD MATKI I PRZESTAWIENIE MŁODYCH NA POKARM STAŁY
Nieustanne towarzystwo szczeniaków zaczyna się robić uciążliwe dla suki, więc zaczyna zostawiać je same przez dłuższy czas i rozpoczyna proces odzwyczajania ich od karmienia. Proces ten przebiega zwykle spokojnie, lecz jeśli szczeniaki staną się natarczywe, matka zaczyna się irytować i robi się stanowcza. Na wolności suka otrzymałaby pomoc innych dorosłych psów. Nie jest to zwykle możliwe w warunkach domowych, lecz hodowca może pomóc i odciążyć sukę, aby mogła odpocząć od szczeniąt.
W wieku 5–6 tygodni szczeniaki jedzą prawie jak dorosłe psy, nawet jeśli wciąż mogą mieć trudności z żuciem zbyt twardego pokarmu. Zaczynają bronić przedmiotów i jedzenia warcząc i kładąc na nich łapy, potrząsają zabawkami tak jak dorosły pies potrząsa zdobyczą. W stadzie zaczyna się także kształtować hierarchia, choć na etapie rozwoju szczeniaków ulega stałym zmianom.
Czytaj dalej
CZAS NA PRZEPROWADZKĘ!
W trakcie okresu socjalizacji – w wieku 8–9 tygodni – większość szczeniąt opuszcza matkę i rodzeństwo w domu hodowcy i przeprowadza się do swojego nowego właściciela. To dobry wiek na umieszczenie szczeniaka w nowym domu. Do tej pory charakter szczeniaka kształtowały matka z rodzeństwem lub inne psy w stadzie. Teraz czas, aby to nowi właściciele zajęli się jego wychowaniem. Aby wszystko poszło zgodnie z planem i aby szczeniak wyrósł na zdrowego i zrównoważonego psa, nowy właściciel musi kontynuować szkolenie rozpoczęte przez hodowcę.
KIEDY SZCZENIĘ ZOSTANIE ODSTAWIONE ZBYT WCZEŚNIE
Zgodnie z przepisami Szwedzkiego Zarządu Rolnictwa (Jordbruksverket) nie powinno się odstawiać szczeniaka od matki (na stałe) przed ukończeniem 8 tygodnia życia, jeśli nie ma ku temu oczywiście żadnego powodu. Jeśli szczeniak zostanie odstawiony od matki zbyt wcześnie, nie ma szansy nauczyć się wszystkich niezbędnych umiejętności od swojej watahy. Jest wysoce prawdopodobne, że będzie miał trudności podczas zabawy z innymi psami.
SOCJALIZACJA U NOWEJ RODZINY
Okres od 8 do 12 tygodnia życia to dobry czas na naukę, ponieważ przeżycia szczeniaka coraz częściej utrwalają się w pamięci. To ważny okres również z punktu widzenia społecznego. Nowy właściciel kontynuuje przyzwyczajanie psa do środowiska, aby wpoić mu pewne podstawowe zachowania. Niezwykle ważne jest, aby zapoznał się z nowymi ludźmi, zwierzętami i sytuacjami w sposób, który sprawi mu frajdę. Powinien przyzwyczaić się do nowego otoczenia w spokoju. We właścicielu powinien widzieć ostoję i przyjaciela. Zbyt silne bodźce zmysłowe, które przestraszą szczeniaka na tym etapie rozwoju mogą sprawić, że dozna on szoku, który zapamięta na całe życie.
Czytaj dalej
OKRES MŁODZIEŃCZY U PSA
Okresem młodzieńczym nazywa się etap między 12 tygodniem a 7 miesiącem życia. To czas, w którym szczeniak rozwija się zarówno fizycznie, jak i mentalnie i powoli zamienia się w dorosłego psa o własnej, niepowtarzalnej osobowości.
W okresie młodzieńczym pies staje się mniej chętny do nawiązywania kontaktów i bardziej lękliwy. Szkolenie psa w tym okresie jest jak najbardziej możliwe, jednak oznacza więcej pracy i trudniej jest osiągnąć zadowalający rezultat. Czas ten warto poświęcić nauce komend (do mnie, siad, zostań) i skupieniu się na dobrych nawykach oraz jasno określonych zasadach, których pies powinien przestrzegać. To również dobry czas, aby zacząć zostawiać psa samego w domu, stopniowo i przez krótszy czas.
Czytaj dalej
Pies bawi się teraz przez ponad połowę czasu, w którym nie śpi. Podczas zabawy trenuje mięśnie i zmysły i poznaje swoje mocne, a także słabsze strony. Śmiało dołącz do szczeniaka na podłodze i baw się z nim, aby wzmocnić Waszą więź. Najprawdopodobniej zdarzy się, że szczeniak pokaże kły. Jeśli chcesz, aby przestał gryźć, możesz wstać i odejść lub odwrócić jego uwagę za pomocą zabawki. W ten sposób nauczysz go, jakie przedmioty wolno podgryzać, a co znajduje się poza jego zasięgiem.
Czas między 13 a 16 tygodniem nazywa się czasami okresem „połowicznej dojrzałości płciowej”. Poziom testosteronu wzrasta bowiem zarówno u samców, jak i suczek i szczeniak usiłuje znaleźć swoje miejsce między ludźmi oraz innymi psami.
Około piątego miesiąca życia pies zaczyna przejawiać większe zainteresowanie polowaniem. Przejawia się ono fascynacją zapachami i podążaniem różnymi tropami. Z opowieści wielu właścicieli psów wynika, że wydaje się wtedy, jakby szczeniak żył w swoim własnym świecie i nie do końca słuchał tego, co się do niego mówi. Niektóre psy ignorują na przykład zupełnie wołanie właściciela na spacerze. Problem nie leży w tym, że pies jest nieposłuszny. Jest po prostu tak skupiony, że Cię nie słyszy.
Około 6 miesiąca życia większość szczeniaków jest już wytresowana. Jeśli poświęcisz swojemu psu należytą uwagę, nauczysz się prawidłowo interpretować jego mowę ciała i zobaczysz, kiedy będzie musiał się załatwić. Na początku szczeniak może nie być w stanie wytrzymać, ale w wieku 6 miesięcy większość psów potrafi powstrzymać się na tyle długo, aby można było bez problemu wyprowadzić je na spacer.
OD ZĘBÓW MLECZNYCH DO UZĘBIENIA DOROSŁEGO PSA
Między 16 a 20 tygodniem życia szczeniakowi wypadają ostre ząbki i na ich miejscu pojawiają się na stałe nowe, znacznie silniejsze zęby. To, jak szczeniak znosi wymianę zębów, jest kwestią indywidualną. Niektóre szczeniaki gryzą wszystko do okoła, podczas gdy inne niczego po sobie nie pokazują.
Najczęściej szczenię połyka mleczne zęby. Upewnij się, że wszystkie mleczaki na pewno wypadły i stałe zęby pojawiają się prawidłowo. W przeciwnym razie wymiana może się nie powieść. Mleczne zęby, które nie wypadną samodzielnie, mogą wymagać usunięcia podczas operacji. Zalecamy także codzienne czyszczenie zębów szczeniaka, aby uniknąć problemów w przyszłości.
Czytaj dalej
OKRES LĘKLIWOŚCI
Okres między 5 a 7 miesiącem życia to okres wzmożonej lękliwości u czworonoga. Szczeniak nagle reaguje strachem na sytuacje z życia codziennego, z którymi wcześniej nie miał problemu. Boi się na przykład ciemności, cieni, rowerów czy trzepoczących na wietrze flag. Jest nieufny, szczeka, odmawia podejścia bliżej lub stroszy sierść ze strachu. W takich sytuacjach nie próbuj go do niczego zmuszać i nie okazuj gniewu. Nie usiłuj także odciągnąć uwagi psa ani zachęcać go za pomocą głaskania lub smakołyków i nie nasilaj jego strachu okazując mu litość lub okrążając z daleka przedmiot, który go niepokoi. Zamiast tego zachowaj spokój i kontynuuj, jakby nic się nie stało. W następnych tygodniach spróbuj przechodzić obok wzbudzającego strach miejsca, aż przestanie wywoływać silne emocje u czworonoga.
Czytaj dalej
OKRES NASTOLETNI U PSA
CZAS DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO, CZĘSTO ZWANY RÓWNIEŻ OKRESEM BUNTU
Pies osiąga dojrzałość płciową około 7-9 miesiąca życia (u większych ras proces ten może zająć nawet do 18 miesięcy). To właśnie wtedy u suczki po raz pierwszy pojawia się cieczka, a samce (choć także niektóre suki) zaczynają znaczyć terytorium moczem we wszystkich możliwych miejscach.
To okres, w którym widać wyraźną zmianę w zachowaniu psa. Zanim ustabilizują się poziomy hormonów, w mózgu zwierzęcia może panować chaos. Pies wykazuje mniejszą ochotę na zabawę, a obie płcie (choć jest to mniej widoczne u suk) stają się mniej towarzyskie, bardziej czujne i agresywne wobec nieznanych psów. To czas, który często nazywa się okresem buntu. Z opowieści wielu właścicieli wynika, że wydaje się wtedy, jakby szczeniak nagle przestał słuchać i rozumieć polecenia, które jeszcze niedawno były dla niego zupełnie jasne.
Nastoletnie psiaki są często mniej podatne na szkolenie. Jeśli nie nauczyliśmy jeszcze psa różnicy między aktywnością/nauką, a zasadami życia w społeczeństwie, najwyższy czas mu ją wpoić. W przeciwnym razie łatwo o nerwy, gdy pojawi się niepewność związana z brakiem jasno wyznaczonej granicy.
Czytaj dalej
Nawet jeśli pies jest już dojrzały płciowo i pod względem fizycznym może mieć szczenięta, nie osiągnął jeszcze niezbędnej dojrzałości umysłowej. Przepisy Związku Kynologicznego w Polsce dotyczące hodowli psów rasowych zabraniają krycia suk, które nie ukończyły jeszcze 15. miesiąca życia (z wyjątkiem niektórych ras).
10–17 MIESIĘCY TO DOBRY CZAS NA NAUKĘ
Czas między 10 a 17 miesiącem życia jest zwykle spokojny hormonalnie, dzięki czemu jest to idealny okres na naukę. Jeśli ukończyliście już pierwszy kurs posłuszeństwa, istnieje wiele dalszych kursów szkoleniowych. Sprawdź w+A77 Internecie ofertę lokalnych szkół dla psów, a na pewno znajdziesz coś odpowiedniego dla swojego pupila.
Czytaj dalej
WYMIANA KARMY DLA SZCZENIAKA NA KARMĘ DLA DOROSŁEGO PSA
Kiedy pies osiąga dojrzałość fizyczną – to znaczy ostateczną wysokość w kłębie i wagę – czas zacząć podawać mu karmę dla dorosłych psów zamiast karmy dla szczeniaków.
To, kiedy pies kończy rosnąć, zależy od rasy oraz danego osobnika. Psy miniaturowe, małej i średniej wielkości, takie jak chihuahua czy springer spaniel osiągają zwykle dojrzałość fizyczną około 8–9 miesiąca. W przypadku większych ras, takich jak labrador retriever czy golden retriever, trwa to mniej więcej 12–15 miesięcy. Niektóre, naprawdę duże rasy jak dog niemiecki czy nowofundland potrzebują jeszcze więcej czasu, mianowicie 18–24 miesięcy.
Czytaj dalej
SZCZEPIENIE SZCZENIAKA PO UKOŃCZENIU 1 ROKU ŻYCIA
Kiedy szczeniak osiągnie wiek 12 miesięcy, czas zaszczepić go na parwowirozę, nosówkę i wirusowe zapalenie wątroby.
Czytaj dalej
DOJRZEWANIE PŁCIOWE U PSA
To, kiedy pies osiąga dojrzałość płciową, zależy od rasy, choć różne osobniki tej samej rasy również mogą dojrzewać w innym czasie. Dojrzewanie płciowe u psów przypada zwykle na okres między 17 a 22 miesiącem życia. U większości psów proces ten kończy się przed ukończeniem 3 roku życia. Hormony mogą odgrywać w tym czasie u psów niemal tak dużą rolę, jak u ludzi.
To czas, kiedy pies zaczyna ponownie podważać hierarchię panującą w stadzie i to, kto ustanawia reguły. Nieustraszony szczeniak może zamienić się w małego potworka i okazywać strach lub agresję. Zwierzę może przejawiać także nowe, dziwne zachowania. Część usiłuje zdominować inne psy w swoim otoczeniu, a psiaki, które wcześniej były do siebie przyjaźnie nastawione, mogą nagle stać się wrogami. To okres, kiedy pies może wdawać się w poważne bójki. Wielu właścicieli zauważa, że ich dorastający pies wydaje się mieć nieskończone pokłady energii i nie da się go zmęczyć.
Psy w tym wieku wymagają prawdopodobnie większego wysiłku umysłowego. Ponadto ważne jest, aby ustalić jasne zasady, jakie obowiązują i trzymać się dobrych nawyków w życiu codziennym. Konsekwentne i pewne postępowanie sprawia, że jest to całkiem nieskomplikowany okres u większości psów.
Dla niektórych właścicieli okres dojrzewania płciowego psa może stanowić jednak nie lada wyzwanie. Często jest to spowodowane połączeniem psiego buntu z niepewnym, niekonsekwentnym zachowaniem właściciela, który nie wie, jak przejąć kontrolę. Oczywiście trudniej jest ustalić pewne zasady i granice, gdy pies ukończy 3 rok życia, ale nie jest to wcale niemożliwe!
Czytaj dalej
DOROSŁY PIES
Większość psów osiąga pełną dojrzałość w wieku 2,5–3 lat. Wówczas można zaobserwować u niego wszystkie cechy dziedziczne, a także wszystkie zachowania, jakich nauczył się w okresie młodzieńczym.
Na tym etapie kończy się zazwyczaj opis faz psiego życia, choć oczywiście jest ono o wiele dłuższe. Choć nie wykazały tego żadne badania, wielu właścicieli psów z pewnością zgodzi się, że około 7–8 roku życia pies wchodzi na nowy etap, trwający do końca życia. Wydaje się, że odznacza się wtedy pewną mądrością i rozumie więcej, niż wynika z naszych dotychczasowych obserwacji. Część psów może zacząć nawet samodzielnie podejmować inicjatywę i wpadać na różne pomysły.
